Birleşik Devletler’de 15 Mayıs 2017’de yürürlüğe giren freelance yasası freelance çalışanlara sözleşme ve ücret güvencesi sağlıyor. New York kentindeki Freelancer’s Union sendikasının mücadelesi sonucu kabul edilen yasanın sağladığı güvencenin koşullarını sizinle paylaşmak istedik. Buradan ilham alarak Türkiye özelinde kendi taleplerimizi geliştirebilmeyi umut ediyoruz. Hukuki güvencemize kavuşacağız günleri birlikte inşa etmek dileğiyle!
The Freelance Isn’t Free adlı (“Freelance Çalışan Özgür Değil” ya da Freelance Çalışma Bedava Değil” olarak tercüme edilebilir) yasanın freelance çalışanlara sunduğu temel güvenceler arasında şunlar bulunmaktadır:
- Müşteriler 800 dolar üzerindeki işler için freelance çalışan ile sözleşme yapmak zorundadır.
- Freelance çalışanın saatlik ücreti ulusal asgari ücretin altına düşemez.
- Aksi belirtilmedikçe müşteriler zamanında ödeme yapma karşılığında ücrette kesinti yapmayı teklif edemezler.
- Müşteriler ücretini veya hukuki haklarını talep eden freelance çalışana karşı misilleme yapamaz (bir daha iş vermemek veya diğer işverenlere freelance çalışanı kötülemek gibi eylemler kastediliyor)
- New York kentindeki yetkili makamlar freelance çalışanın adına soruşturmada bulunup tahsilatta bulunacaktır; mahkeme yoluna gidildiğinde de freelance çalışana rehberlik edecektir.
- Freelance çalışanlar mahkeme yoluna giderek uğradıkları kaybın iki katına kadar tazminat talep edebilir.
- Aynı suçu tekrarla işleyen işverenlere dava açılabilir. Bu durumda söz konusu işveren 25.000 dolara kadar tazminat ile karşı karşıya kalabilir.
- Freelance çalışan kendisiyle sözleşme yapılmamasından doğan hak kayıplarını 2 yıl içerisinde dava edebilir. Sözleşmesi olan freelance çalışanlar da ödeme alamadıkları durumda 6 yıl süresince dava açabiliyorlar.
- Dava sürecinde freelance çalışana bir “rehberlik” hizmeti sunuluyor. Bunun hukuki danışmanlık olmadığı belirtiliyor. Öte yandan freelance çalışana dava süreçleri hakkında bilgi veriliyor ve ulaşabileceği avukatların irtibatı paylaşılıyor.
- New York’taki freelance çalışanların konuştuğu 6 dilde de sözleşme tipleri düzenlemişler. Dava süreçlerinde bu sözleşme tipleri referans alınıyor.
- Son olarak, şikayette bulunan freelance çalışana altı ay içinde bir anket gönderilerek ödeme alıp almadığı, aldıysa nasıl aldığı soruluyor. Bunun amacı yasanın freelance çalışanların haklarını geliştirmekte işe yarayıp yaramadığını görmek. Yasanın etkinliğini ölçmek üzere ücret temelli bir veri analizi kriterleri de oluşturmuşlar.
Yasa kimi koruyor?
Yasa kendi hesabına çalışan ve son dört haftalık süre içerisinde 800 dolardan fazla alacağı olan freelance çalışanları kapsıyor. Söz konusu çalışanın ya şirketleşmemiş, ya da şahıs şirketi olması gerekiyor; çalıştırdığı başka işçiler varsa kapsam dışı kalıyor.
Yasa hakkında ayrıntılı bilgi almak için bakınız: https://www1.nyc.gov/assets/dca/downloads/pdf/about/Freelance-Law.pdf
Yasanın başlığında yer alan “free” sözcüğünün iki anlamda kullanılmadığı, sadece “bedava” anlamında kullanıldığı açık gözüküyor, çünkü yasanın özünde freelancer’ların maddi haklarını korumak var. Yazınızın başlığında ima edilen iki anlamlılık yanıltıcı olmuş, sanki yasanın içinde diğer anlamı (“özgür”) kapsayan bir şeyler de varmış gibi. Varsa da, buna değinmemişsiniz. Özetle, başlığı değiştirmenizi öneririm.
Freelance çalışmaya dair algıları kapsamak için bu iki anlamlılığı biz kattık, yasada olmadığının farkındayız. Yorumunuz için teşekkürler.