“Bir hafta boyunca pijamalarımızı çıkarmamak sanıldığı kadar keyifli değil! Evden çık(a)mayan, gecesi gündüzü birbirine karışan, yalnızlıktan sıkılmış ofissizlerle bir araya gelmek istiyoruz.”
Sevgim Denizaltı
Freelance çalışanlar örgütleniyor. Ofissizler Freelance Ağı, tüm freelance çalışanları pijamalarını çıkararak bir araya gelmeye, sorunlarını beraber çözmeye, deneyimlerini paylaşarak birlikte güçlenmeye, dayanışmaya çağırıyor. Ağı kuran çalışanlarla freelance çalışmayı, sorunlarını, kısa ve uzun vadede neler yapmayı planladıklarını konuştuk.
>> Ofissizler Freelance Ağı ne gibi bir ihtiyaçtan doğdu, nasıl oluştu ve neyi amaçlıyor?
Ofissizler, freelance çalışan insanların, birbirlerini destekleyebilecekleri, zora düştüklerinde yardım isteyebilecekleri, kendilerini yalnız hissetmemelerini sağlayacak bir dayanışma ağı. 2015’te beyaz yakalıların ve freelance çalışanların ortak mekân arayışı ile ortaya çıkan Dünyada Mekân’da yaptığımız bir dizi atölye ve toplantının sonucunda, 2018 yazında ortaya çıktı. Dünyada Mekân’dan ayrı bir isimle devam etmemizin sebebi ise freelance çalışanlara özgü bir örgütlenmenin Türkiye’de henüz var olmaması.
İhtiyacımız; her sorun yaşayan insan gibi, sorunlarımızı “beraber” çözmek. Tek başımıza mücadele ettiğimizde bize imkânsız görünen işlerin, birlikte yaptığımızda ne kadar kolaylaştığını, hatta keyifli bir hâle döndüğünü biliyoruz. Bu sebeple bir dayanışma ağı kurmaya karar verdik. Adını da Ofissizler koyduk.
Ofissizler, Türkiye’de freelance çalışmayı görünür kılma, bu çalışma biçiminin sorunlarını tespit etme ve freelance çalışma hakkında veri üretmenin yanı sıra, freelance çalışanların hukuki ve mesleki bilgi ve deneyimlerini paylaşabilecekleri ağlar kurarak birbirlerini güçlendirmelerini amaçlıyor.
Emeğimizin karşılığını alamıyoruz
>> Türkiye’de freelance çalışanların sorunları neler? Ne gibi hak gaspları yaşıyorlar?
Birçok farklı sorun var ama en yaygınlarından bahsedelim. İş bulma sorunu, en başlıcalarından. Bazen birkaç ay boyunca hiç iş bulamazken bazen de arka arkaya çok fazla iş geliyor. Bunlar kontrolümüzde olmadığı için bir dönem umutsuzluk içinde geçiyor, bir dönem ise koşturmaca ve bunalma içinde.
Ücret belirleme sorunu yaşayan çok arkadaşımız var. Bir iş için istenecek ücreti belirlemek, özellikle daha az deneyimliler için oldukça zor. Eğer yüksek fiyat verirsek işin iptal olması söz konusu. Düşük fiyat verirsek de emeğimizin karşılığını alamıyoruz. Ayrıca freelance çalışanlar çoğunlukla birbirlerinden bihaber oldukları için, rekabet çok yükselebiliyor. İnsanlar işi alabilmek için ancak fiyat düşürme yoluna gidebiliyor, bunun sonucu olarak piyasanın fiyatı düşüyor.
Hukuki kısım ve yaptığımız işin ücretini alamamak da oldukça yaygın. Freelance çalışanların sözleşmeli ve yasal bir biçimde çalışabilmesi için şahıs şirketi kurmaları gerekiyor. Tabii bu, muhasebe, bürokrasi gibi bir dizi angaryayı beraberinde getiriyor. Bunu göze alamayanlar ise işverenlerin “sözlerine” güvenmek zorunda kalıyor. Tabii bu sözlerin bir kısmı karşılıksız çıkıyor.
Üstteki sorunlarımızı kapsayan bir yalnızlık sorunumuz var aslında. Uzaktan bakıldığında “özgür” gibi görünen ortamımız, aslında bizi bir hayli yalnızlaştırıyor. Çoğunlukla evlerimizde, bazen kafelerde, bazen de ortak çalışma mekânlarında çalışıyoruz. Birbirimizle çoğunlukla iletişim içinde olmadığımız için, yaşadığımız sorunların kişisel sorunlar olduğunu zannediyor, her sorundan kendimizi sorumlu tutuyor ve tek başımıza çözmek zorunda kalıyoruz. Ayrıca sosyalleşememe gibi bir durum da ortaya çıkıyor. Bir hafta boyunca pijamalarımızı çıkarmamak, sanıldığı kadar keyifli değil!
Bir de söylemeden geçmek olmaz: İnsanların bizi çalışmıyor sanması! Evde çalıştığımız için ev ahalisi tarafından çalışmadığımıza kanaat getirilebiliyor.
>> Daha çok hangi sektörlerde freelance çalışma yaygın? Elinizde veri var mı bununla ilgili?
Freelance çalışma, bilgisayar başında yapılan işlerde oldukça yaygın. Bunlardan ilk akla gelenler: Çeviri, editörlük, deşifre, yazılım, tasarım… Ayrıca işsizliğin çok yaygın olduğu gazetecilik gibi sektörlerde de freelance çalışmaya meyil oldukça yüksek. Bu konularda maalesef bir istatistiğe erişemiyoruz. Sosyal medya hesaplarımızdan yaymaya çalıştığımız bir anketimiz var. Freelance’ler hakkında genel bir tablo ortaya koymayı amaçlıyoruz.
Sendikalar hukuki destek sunabilir
>>Bu sorunların çözümü için, örneğin iş güvencesiyle ilgili talepleriniz neler?
Türkiye’de genellikle freelance çalışanların şahıs şirketi açarak kendi sigortalarını ödemeleri bekleniyor. Yani freelance çalışan, işçi olarak değil, hizmet veren tek kişilik bir şirketmiş gibi muamele görüyor. Oysa freelance çalışanlar işçi; pek çoğu da şirket açmanın masraflarını karşılayacak gelirde değil. Dolayısıyla freelance çalışanların da yasada temsil edilmesi, herhangi bir çalışanın sahip olduğu güvenceye sahip olması gerekir.
2016’da çıkan “uzaktan çalışma” yasası işverenin uzaktan çalıştırdığı işçiye emsal işçiden farklı muamele etmemesini öngörüyor. Fakat bunun somutta ne kadar bir etkisi olduğunu bilemiyoruz. Pek çok ofissiz bir kere sözleşmesiz çalışıyor.
>> Yurtdışında freelance’in sendikaların öncelikli gündemlerinden olduğunu, çalışanların örgütlendiğini ve sendikaların öncülüğünde hazırlanan sözleşmelerle çalıştığını görüyoruz. Türkiye’de ise henüz emek hareketinin gündemine girebilmiş değil. Bu konuda bir girişiminiz olacak mı?
Türkiye’de beyaz yakalının güvencesizliğine yönelik ciddi bir tartışma henüz yok gibi. Dolayısıyla freelance çalışma da konuşulan bir mesele değil. Fazla çalışma ile işsizlik arasında gidip gelen, maddi ve sosyal güvencesi olmayan ve tek bir işyeri/işveren ile çalışmayan bu kesimin sendika ile örgütlenmesi de elbette mümkün ama sanıyoruz ki Türkiye’deki mevcut sendikal yapılarla zor.
Oysa sendikalar temel konularda freelance çalışanları destekleyebilir. Örneğin, Amerika’daki Freelancer’s Union üyelerine sağlık sigortası sağlayarak örgütlenmeye başlamıştı. Türkiye’de ise freelance çalışanların hukuki destek konusunda zorluk çektiğini görüyoruz. Freelance çalışanlar sözleşmesiz çalışmak zorunda kalabiliyor, çok düşük ücretlere çalışıyor ve yaptıkları işin ücretini çok geç alabiliyorlar, hatta alamadıkları da oluyor. Dolayısıyla freelance çalışanların ciddi hukuki talepler üretmesi ve bunların uygulanmasını temin etmesi gerekiyor. Bu noktada sendikalarla işbirliği yapabilmek isteriz.
Birlikte olmak bize iyi geliyor
>> Ofissizler olarak kısa ve uzun vadede planlarınız neler? Ne yapacaksınız?
Artan kiralar yüzünden şehrin çeperlerine çekilip evinde çalışan, evden çık(a)mayan, evden çıkmaya üşenen, iş ağları bulmakta zorlanan, iş yükünün üstesinden gelemeyen, gecesi gündüzü birbirine karışan, yalnızlıktan sıkılmış ofissizlerle bir araya gelmek istiyoruz. Aynı sektörden ya da değil, çoğumuzun koşulları birbirine benziyor. Daha fazla yan yana durursak güçlü hissederiz, işveren buyurganlığının olmadığı bir alan yaratıp belki ileride birlikte üretmenin yollarını arayabiliriz. Deneyimlerimizden biliyoruz ki tek başına bir kafede ya da evde çalışmaktansa benzer çalışma koşullarına sahip insanlarla çalışmak hepimize iyi geliyor. Bazen pijamalarımızı çıkartmaya, sokağa çıkmaya hepimizin ihtiyacı oluyor.
Ofissizler’de bir yandan mesleki bilgi ve çalışma hayatındaki deneyimlerimizi paylaştığımız deneyim atölyeleri düzenleyebiliriz. Şimdiye kadar iş bulma ve freelance çalışmaya başlama gibi deneyim aktardığımız atölyeler düzenledik. Daha önce de Dünyada Mekân’daki freelance’lerle çeviri, video kurgu, görsel tasarım alanlarında atölyeler düzenlemiştik. Yani deneyim ve becerilerimizi paylaşmaya devam etmeyi düşünüyoruz.
Son olarak da freelance çalışanların koşulları hakkında veri üretebiliriz. Genel tabloyu görmek adına bir anket hazırladık, sosyal medya hesaplarımızdan paylaştık. Freelance çalışan arkadaşların katılımını bekliyoruz. Bir de önümüzdeki aylarda ofissizlerin toplanacağı, ofissizlere dair bilgi üretip deneyim aktaracağı bir çalıştay düzenleyeceğiz.
Freelance kader de değil macera da
>> Çağrınız nedir?
Çalışma koşullarının düzelmesi bütün çalışanların güçlenmesi ile mümkün. Freelance çalışmayı freelance çalışanlar da dahil olmak üzere pek çok kesim geçici bir çalışma biçimi olarak görebiliyor. Ya da freelance çalışma kişinin kendisinin sorumlu olduğu bir macera gibi lanse ediliyor.
Oysa freelance çalışma kader de değil macera da. Geçici, yarı-zamanlı veya tam-zamanlı freelance çalışanlar ya da çalışmayı düşünenler, Ofissizler’de bir araya gelelim. Bildiklerimizi paylaşabilir, taleplerimizi ortaya koyabilir ve belki de beraber üretmenin yollarını bulabiliriz.
Krizden herkes kadar etkilendik
>>Ekonomik krizden freelance çalışanlar nasıl etkilendi?
Ekonomik kriz çalışan kesim için korkutucu bir boyutta ilerliyor. Şu an insanlar işten atılmamak için daha fazla mesaiye kalıyor, daha az göze batmaya çalışıyor. Freelance’lere biraz da ofislerde yapılmayan artık işler yaptırılmaya çalışılıyor, bu işler azaldıkça bizim işlerimiz de azalıyor. Ofissiz de olsak belirli süreler boyunca bir işletmeyle çalışmak zorundayız. Piyasadaki iş oranı azaldıkça, işletmeler kapandıkça ofissizler de bu durumdan ofiste çalışanlar kadar etkileniyor. Daha fazla çalışmak, iş bulabilmek için fiyat kırmak, görünmez rakiplerle rekabete girmek gibi bedelleri olabiliyor.
Bugün çalışanlar daha çok freelance’e yönelmek istiyor; çünkü işyeri baskısıyla, her an işten atılacağım kaygısıyla yaşamak çok zor. Freelance ikinci bir seçenek olarak çekici görünüyor. Geçinemediği için mesaiden sonra başka bir yerden iş alarak freelance çalışanların sayısı da artıyor; bir yandan 9-6 çalışıyor, akşam eve geldiğinde ek iş yapmak durumunda kalıyor.
kaynak: https://www.birgun.net/haber-detay/pijamalarimizi-cikarmaliyiz-234209.html
