Üretimde Tüketimde Ofissiz Dayanışması I

Ofissizler olarak bir süredir freelance çalışma deneyimlerimizi paylaşıyor, uğradığımız hak kayıplarını gündeme getirmeye ve talepler geliştirmeye çalışıyoruz. Çalışma koşullarımız üzerine tartışırken bir yandan da başka türlü üretmenin ve tüketmenin yollarını merak ettik. Bu vesileyle 6 Temmuz akşamı bir araya gelip kooperatifleşme ve kolektif üretim meselelerini tartıştık. Konu hakkındaki deneyim ve bilgilerimizi birbirimize aktardığımız sohbetten çıkan sonuç, dayanışma ekonomileri üzerine bir çalıştay hazırlamak ve bir yandan da ufak çaplı beraber üretme denemelerine girişmek oldu.

Tartışmaya şirket ile kooperatifin, kooperatif ile de kolektif üretimin arasındaki farkları sorarak başladık. Neden şirket değil de kooperatif? Beraber üretmenin başka formları neler olabilir? Kooperatifin temel farkının üretimde ve paylaşımda demokratik, adil ve şeffaf süreçlerin söz konusu olması olarak paylaştık. Bir şirketten farklı olarak sadece kâr amacı değil, sosyal fayda gütmesi de kooperatifin ayırt edici bir özelliği olarak tanımlandı. Son olarak, beraber iş yapmadan da iş paylaşma, iş paslama veya geçici iş ilişkisi kurmayı mümkün kılacak kolektif üretim imkanları oluşturabileceğimizi düşündük. Bu amaçla freelance çalışanlar arasında bir yetenek ve iş havuzu oluşturulabileceğini paylaştık. Özellikle kriz zamanlarında bu tür paylaşımların dayanışmayı güçlendirebileceği belirtildi. Örneğin Arjantin’deki krizde kooperatiflerin insanları kurtarıcı bir işlev gördüğüne dikkat çekildi. Öte yandan bu tür mekanizmaların adil ve şeffaf ilerlemesi için de aramızda oluşturacağımız hukukun önemli bir tartışma süreci gerektirdiği fikri oluştu. Dolayısıyla bu etkinlik, konuyla ilgili sürdürmeyi planladığımız bir tartışmanın başlangıcı olarak düşünülebilir.

Etkinlikte dünyadan ve Türkiye’den birkaç kooperatifleşme örneklerine değinildi. Aramızda kooperatifleşme sürecinde olan arkadaşların paylaşımları bu noktada değerli oldu. Örneğin, aramızdan üç arkadaş Bağımsız Atölye adı altında tasarım işleri yapmaya başlamıştı. Birbirlerini hem ekonomik hem sosyal anlamda desteklemek için bu girişimde bulunduklarını belirten arkadaşlar, karşılaştıkları sorunları da paylaştı. Piyasa mantığını taklit etmeden ücret belirlemeye çalışmak ve iş arkadaşlarıyla ilişkiyi yönetmek karşılaştıkları temel meseleler arasındaydı.

Dünyadan paylaştığımız bir örnek de Birleşik Devletler’deki Freelancer’s Union idi. Freelance çalışanların sağlık sigortası ihtiyacını karşılamak üzerinden örgütlenen bu sendika, yakın zamanda bir ortak çalışma mekânı da kurdu. Sendika üyeleri arasında hem deneyim paylaşımı kuruyor hem de hukuki destek sağlıyor. Türkiye bağlamında ise belki fatura kesebilmenin bizi rahatlatabileceğini paylaştık. Kooperatifleşme girişiminin de bu temel mesele üzerinden başlangıçta hareket edebileceğini düşündük. Ya da belki de ortak bir çalışma mekânı etrafında kooperatifleşilebilir dedik. Beraber üretme pratiklerinin güçlenmesinin ardından da meslekler özelinde kooperatifleşmeye gidilebileceğini ve örgütlenme çalışmalarımızın bu kooperatifler arasında bir koordinasyon kurmayı hedefleyebileceğini hayal ettik.

Etkinlikte paylaşılan temel bir endişe de bu tartışmalarda göz ardı edilemeyecek kadar önemli. İşyerlerinde yaşadığımız olumsuz deneyimler başkalarıyla iş yapma konusunda çekinceye dönüşebiliyor. Bu çekincelerimizi aşmak için öncelikle birbirimizi tanımaya, birlikte üretme yolunda deneylere girişmeye ve iş ilişkilerimizi daha formel bir form altında toparlayacak hukuku tartışmaya ihtiyacımız olduğunu tespit ettik.

Peki nasıl devam edeceğiz? Beraber üretme yolundaki çabalarımızı Ofissizler çatısı altında sürdürmeye başlayabiliriz. Ofissizler bir süredir freelance çalışanların kullanabileceği tip sözleşmeler üreten bir websitesi tasarlamayı planlıyor. Aramızdaki bilişimci arkadaşlar bu iş etrafında beraber çalışma deneyimi biriktirebilir. Hukukçu arkadaşlar sözleşmeler hakkındaki bilgilerini paylaşabilir. Çevirmen ve editör arkadaşlar da dünyadan freelance haberlerini Türkiye’ye taşıyabilir. Beraber önce Ofissizler için çalışıp sonrasında iş ilişkilerini somutlayabileceğimizi düşündük.

Konuyla ilgili tartışmanın ikincisini de işçi kooperatiflerini inceleyerek devam edeceğiz. Celil Bozkurt arkadaşımız konu ile ilgili yaptığı araştırma ve okumaları bizimle paylaşacak, sonrasında freelance çalışanlar özelinde neler yapabileceğimizi tartışacağız. Konuyla ilgili elimizdeki kaynakları paylaşıp okuyacak, etkinliğe biraz hazırlıklı geleceğiz. Tarih olarak 3 Ağustos’u belirledik. Yer ve saat ayrıntılarını paylaşırız. İlgili tüm ofissizleri bekleriz.